تست PCR آزمایشی است که بر اساس کپیبرداری از سکانسهای RNA يا DNA نمونه موردنظر، انجام میگیرد. بنابراین میتوان بیماریهای مختلفي ازجمله بیماریهای خوني و ژنتيكي مانند بتا تالاسمي، آنمي سيكل سل و سيستيك فيبروزيس را تشخيص داد. آزمایش پی سی آر، با نمونهگیری از انتهای حلق و بینی، توسط ابزاری به نام سواپ پنبهای انجام میشود. PCR علاوه بر انسان در حيوانات نيز براي تشخيص بیماریهای مختلف ازجمله بیماریهای عفوني كاربرد دارد. لازم به ذكر است كه پژوهشگران و پزشکان به كمك این تست توانستهاند رابطه عوامل عفوني را با تعداد زيادي از بیماریهایی كه قبلاً تصور میشد، منشأ عفوني ندارد، پيدا كنند، بهعنوانمثال بیماریهایی مانند هپاتیت B با پلي آرتيت نودوزا، آرتريت گذرا و كرايوگلوبولينمي، هپاتیت C با آرتريت روماتوئيداروزيو، پلي ميوزيت و درماتوميوزيت، پاروويروس B19 با آرتريت روماتوئيد اروزيو، سرخجه با آرتريت حاد و مزمن و آلفاويروس با عفونت حاد و تظاهرات مختلف آرتريت.
کاربرد PCR
موارد استفاده از تست PCR در بیماریهای عفونی بهصورت کلی عبارت است از؛ شناسايي میکروارگانیسمهایی كه بهطورمعمول قابلکشت نيستند. شناسايي میکروارگانیسمهایی كه رشد آهسته دارند. همچنین شناسايي میکروارگانیسمهایی كه تازه كشف شدند و هنوز روشهای ديگري براي تشخيص آنها وجود ندارد. غربالگري، تشخيص و پيگيري پاسخ به درمان عفونتهای ويروسي. بهطورکلی اساس تست PCR، چرخههای حرارتی است. این روش مانند چرخههای گرمایی و سرمایی پشت سر هم که تاکنون وجود داشته است، DNA را ذوب میکند و موجب تکثیر آن میشود. این تست با توجه به استانداردها و مقررات تعیینشده و با دقت بسیار بالا و حداقل نیروی انسانی، یکی از پیشرفتهترین روشهای تشخیصی به شمار میآید.
امروزه، یکی از اصلیترین کاربردهای PCR، انجام این تست برای تشخیص کرونا است. برای انجام تست کرونا در منزل روشهای متفاوتی وجود دارد که دقیقترین روش آن PCR است. لازم به ذکر است که در حال حاضر به كمك PCR حدود 100 ميكروارگانيسم مختلف را میتوان شناسايي كرد. همچنین با کمک این روش میتوان حتي Subtype میکروارگانیسم و مقاومت به دارو در آنها را تعیین کرد. البته اين نكته قابلذکر است كه براي انجام تست PCR میتوان از نمونههایی مانند بافت و مايعات بدن كمك گرفت و حتماً لازم نيست نمونهها تازه باشند. حتي میتوان بعد از مصرف آنتیبیوتیک نيز این آزمایش را انجام داد و يا از نمونههاي بایگانیشده نيز استفاده کرد.
معرفی انواع تست پی سی آر
تست پی سی آر به دودسته عمده تقسيم میشود. نوع كيفي كه نوع ميكروارگانيسم را مشخص و نوع كمي كه تعداد ميكروارگانيسم را بيان میکند. لازم به ذکر است هركدام از اين دستهها نيز دارای انواع مختلف و مزیتهای منحصربهفردی هستند. انواع مختلف PCR عبارتاند از:
- آر تي- پي سي آر (Reverse Transcriptase PCR)
الگوي اوليه در RT-PCR مولکول RNA تك زنجيرهاي است. ازآنجاییکه DNA پليمراز قادر به استفاده از RNA بهعنوان الگو نیست، مرحله ديگري به PCR اضافهشده است. طي اين مرحله، با استفاده از آنزيم رورس ترانس كريپتاز RT، از الگوی RNA مكمل آن DNAC سنتز میشود و بهوسیله تكنيك PCR تكثير مییابد. بهمنظور تعيين گونه و حساسيت دارويي در ویروسشناسی و مايكوباكتريولوژي، از این نوع تست PCR براي تكثير RNA ريبوزومي استفاده میشود.
- نستد – پي سي آر (Nested-PCR)
در اين روش بهمنظور افزایش حساسيت PCR از دو جفت پرايمر استفاده میشود. ابتدا با يك جفت پرايمر اول در طول، 30- 15 چرخه، قطعات مشخصي از DNA هدف تکثیر مییابند.
- مالتيپلكس- پي سي آر (Multiplex-PCR)
در اين روش از چند جفت پرايمر اختصاصي براي هدفهای مختلف استفاده میشود. در میکروبشناسی باليني، با استفاده از اين روش امكان شناسايي چندين عامل بيماري در يك نمونه بهطور همزمان وجود دارد و میتوان عفونتهای مخلوط را تشخيص داد.
- آرمز پي سي آر (Amplification Refractory Mutation System-PCR)
روش آرمز پي سي آر براي تشخيص موتاسيونهاي نقطهای بكار میرود و از دو جفت پرايمر استفاده میشود. در اين روش، واكنش در دو لوله جداگانه انجام میشود كه يكي از آنها حاوي پرايمرهاي نوع موتاسيون يافته و ديگري حاوي پرايمرهاي نوع معمولي است. چنانچه تكثير در لوله حاوي پرايمر موتاسيون يافته انجام شود، در DNA هدف، موتاسيون اتفاق افتاده است.از اين نوع تست PCR میتوان در تشخيص موتاسيونهاي مولد در باکتریها استفاده كرد.
نحوه انجام تست PCR کرونا
نحوهی انجام این تست به این صورت است که ابتدا دو رشتهی مارپیچی که DNA را تشکیل میدهند، در دمای بالا ذوبشده و از یکدیگر جدا میشوند. این مرحله از تست، ذوب DNA نام دارد. مرحلهی دوم، شامل پایین آمدن دما است و شرایطی ایجاد میکند که هرکدام از رشتههای از هم جداشده، بهعنوان یک الگو عمل کند. این تست در هر بار انجام بین ۲۰ تا ۴۰ بار فرآیند تغییر دما را تجربه میکند. هر سیکل از مراحل متفاوتی تشکیلشدهاند و شامل مرحله آغاز، دناتوراسیون، اتصال و گسترش یا طویل شدن است. این مراحل در همهی روشهای انجام پی سی آر یکسان هستند.
نتیجهگیری
بهعنوان سخن پایانی لازم به ذکر است درصورتیکه علائم بالینی ابتلا به کرونا را تجربه میکنید و یا با فردی که تست کرونای پاسخ مثبت داشته است در ارتباط نزدیک بودهاید، انجام تست PCR برای شما ضروری است. نکتهی موردتوجه در این زمینه این است که همانطور که گفته شد در این تست نیازی به تازه بودن نمونه نیست. اما باید به خاطر داشته باشید عدم التزام به تازه بودن نمونه این است که شرایط نگهداری نمونه رعایت شود که این امر نیازمند دستگاهها و تجهیزات سردکننده و نگهدارندهی مخصوص است.
