استریل کردن محیط کشت فرآیندی است که در آن افراد اقدام به استریل یا ضدعفونی کردن لوازم مورد نیاز جهت کشتت سلول می‌پردازند. محیط کشت سلول محیطی مصنوعی و طراحی شده توسط انسان جهت رشد و تکثیر سلول‌ها است.
باید این محیط را با توجه به پروتکل‌های بهداشتی و اصول اولیه هر چند و وقت یک بار استریل نمود. استریل سازی محیط کشت سلول باعث می‌شود عوامل انتقال‌گر از جمله قارچ، باکتری، ویروس از سطح اجسام از بین برود.
انواع استریل کردن محیط کشت
فرآیند استریل سازی محیط کشت با توجه به جنس تجهیزات نیازمند استریل سازی با روش‌های گرمایی خشک، گرمایی مرطوب، شیمیایی، پرتوزا و اتوپلاسما است. استریل نمودن به این معنی است که محیط مورد نظر را کاملا عاری از باکتری یا قارچ و یا ویروس نمایید. هدف از انجام این پرسه جلوگیری از انتقال عفونت‌های مختلف است.
روش‌های مختلف استریل کردن محیط کشت
محیط‌های داخل ظروف و بطری معمولا توسط اتوکلاو استریل می‌شوند، اما محیط‌هایی که داخل پلیت‌های کشت هستند اصولا در اتاث‌های تمیز توصط اشعه پرتودهی و استریل می‌شوند.
- استریل سازی با استفاده از اتوکلاو
اتوکلاو بطری‌ها معمولا در دمای 134-121 درجه سانتی‌گراد صورت می‌گیرد؛ با توجه به این مسئله برای جلوگیری از آسیب به محیط کشت حتما نیاز است تا پروسه گرمایشی درست صورت گیرد. گرمادهی محیط‌های کشتی یا همان استریل کردن محیط کشت که حاوی قندها، پپتیدها، فلزات و مواد معندنی هستند، لازم به ذکر است که در زمان‌هایی که دما خیلی بالا باشد امکان تخریب و آسیب رسیدن به مواد مغذی وجود دارد. فرآیند اتوکلاو یک پروسه کوتاه مدت اما با درجه حرارت بسیار بالا است تا باعث کشندگی قوی برای میکروارگانیسم‌ها و کم کردن آسیب‌های شیمیایی همراه است که در مقایسه با چرخه‌های طولانی‌تر با دمای پایین‌تر اثر بخشی بیشتری خواهد داشت. بر همین اساس بهتر است مراحل اتوکلاو را در یک دوره 3 دقیقه‌ای در دمای 134 درجه سانتی‌گراد صورت گیرد تا در یک بازه زمانی 20 دقیقه‌ای با 115 درجه سانتی گراد دما، در این صورت فرآییند استریل سازی توسط اتوکلاو بهتر صورت می‌گیرد. در ادامه یک چرخه چهار مرحلی استریل سازی محیط کشت را توضیح خواهیم داد:
- 20 درجه 121 درجه سانتی گراد: مدت زمان گرم شدن بخار اتوکلاو
- 100 درجه-121 درجه سانتی گراد: زمان نفوذ حرارت به ظروف حاوی محیط
- 121 -121 درجه سانتی گراد: تنظیم زمان در دمای مرد نظر، در واقع این مرحله بیانگر تعداد میکروارگانیسم‌هایی که به طور معمول در محیط کشت حضور دارند. این مسئله ثابت می‌کند که چه میزان موجود زنده در 121 درجه سانتی‌گراد خواهد مرد. زمان نگهداری نیز به دلیل افزایش دما کاهش پیدا خواهد کرد. می‌توان گفت زمان نگهداری ممکن است از 20 دقیقه در 121 درجه سانتی‌گراد به 10 دقیقه در 126 درجه سانتی‌گراد یا حتی 3 دقیقه در 134 درجه سانتی گراد کاهش پیدا کند.
- آخرین مرحله 121 تا 80 درجه سانتی گراد زمان خنک شدن محفظه تا رسیدن ه دمای 80 درجه است. گاهی نسز از اسپری آب برای خنک شدن سریع‌تر استفاده می‌شود، اما به این نکته توجه کنید که این امر می‌تواند باعث شکستگی و ورود یک جسم خارجی به محیط اتوکلاو شود. هدف از دمای 80 درجه سانتی‌گراد این است که دما به طور کلی کاهش یابد در این صورت در زمان باز کردن درب اتوکلاو خطری وجود نخواهد داشت.
- استریل سازی محیط کشت با استفاده از پرتودهی
استفاده از تابش گاما که یک انرژی تابشی شدید که از ایزوتوپ‌های خاص رادیواکتیو است. یکی از ویژگی‌های اشعه گاما استفاده آن جهت استریل کردن محیط کشت است. تابش گاما دارای قدرت نفوذ فوق العاده و یک اثر کشندگی میکروبی وی است و به مواد ضروری در سلول‌های میکروبی سلول ضربه می‌زند. این امر منجر به یونیزاسیون می‌گردد که در نتیجه باعث مرگ و تخریب سلول‌های میگروبی می‌گردد.
- استریل کردن محیط‌های کشت با استفاده از فیلتر کردن
فیلتر کردن برای جلویری از تجزیه شدن پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، اسیدهای آمینه، عصاره‌های گیاهی، کربوهیدرات‌ها کهه در حالت ترمودینامیکی هستند و ممکن است در اتوکلاو تجزیه شوند صورت می‌گیرد. در این موارد لازم است استریل نمود محیط کشت توسط فیلتر انجام شود.
نتیجه‌گیری
استریل کردن محیط کشت باید انجام شود. به طور کلی همه روزه پس از استفاده از ظروف مورد نیاز جهت کشت سلولی مثل پلیت، فیلتر سر سرنگ، لوله‌های آزمایشگاهی و … باید آن‌ها را استریل نمود. استریل سازی باعث می‌شود که میکروب‌‌ها و موادی که به نتیجه کشت ما آسیب وارد می‌کنند متلاشی و از بین بروند. استریل سازی محیط‌های کشت نیاز به مهارت و دقت بالایی دارد همچنین لازم است تکنسین مربوطه به کار استریل سازی آگاهی کاملی داشته باشد. زیرا حتما باید در زمان استریل سازی روش درستی انتخاب شود تا از آسیب رسیدن به کشت و محیط کشت جلوگیری گردد. در غیر این صورت ممکن است محیط کشت ما آسیب جبران ناپذیری ببیند. برای این کار به ظروف مختلفی نیاز است که می‌توان از فروشگاه‌های اینترنتی و فروشگاه‌های مختلف تهیه نمود.
